Bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà còn có tên gọi khác là bệnh sốt rét gà, được đánh giá là một trong những loại bệnh nguy hiểm, làm giảm sự phát triển và sinh sản của gà. Bệnh này đã xuất hiện trên đàn gia cầm ở nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Dịch bệnh ký sinh trùng phát triển mạnh mẽ trong môi trường có khí hậu ẩm ướt, nắng nóng. Ở nước ta, theo thống kê của các chuyên gia nghiên cứu, vào mùa nóng từ tháng 3 đến tháng 8 hàng năm số lượng gà nhiễm bệnh rất lớn và khó có thể giải quyết nhanh chóng và triệt để, gây ra thiệt hại rất lớn cho các hộ chăn nuôi. Mời bà con tìm hiểu bài viết dưới đây để nắm rõ được mức độ nguy hiểm cũng như cách phòng và điều trị bệnh trên đàn gà.
1. Kiến thức chung về bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà
Mức độ nguy hiểm của bệnh ký sinh trùng đường máu
Dù bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà có tỷ lệ và khả năng lây nhiễm thấp giữa các cá thể trong cùng một đàn. Tuy nhiên mức độ gây thiệt hại của nó được các chuyên gia đánh giá là nguy hiểm tương đương với các bệnh truyền nhiễm khác thường gặp ở gà. Tỷ lệ chết khi nhiễm bệnh rất lớn do khi mắc bệnh, hệ miễn dịch suy yếu, kết hợp thiếu máu, làm tăng khả năng nhiễm một số bệnh thứ phát nguy hiểm hơn.
Bệnh diễn ra trong phạm vi lây lan rộng và có tính chất vùng. Đối với một quốc gia thuộc vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa như Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh phía Nam luôn có thời tiết oi nóng, độ ẩm cao, là môi trường phát triển thuận lợi cho bệnh dịch diễn biến phức tạp. Do khó có thể kiểm soát được sự phát triển cũng như tiêu diệt được các vật chủ của ký sinh trùng gây bệnh thế nên đây chính là loại bệnh mà người chăn nuôi phải luôn đề phòng và chữa trị kịp thời. Khi dịch bệnh xảy ra, sẽ gây ra thiệt hại nặng nề cho cả đàn gà và người nông dân.
Ước tính, tỷ lệ lây nhiễm bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà tương đối lớn khoảng 75% với những con gà nhỏ, chưa trưởng thành, khoảng 20% đến 30% đối với gà trưởng thành. Gà bị nhiễm bệnh, đặc biệt là gà đẻ sẽ giảm trọng lượng đáng kể, khả năng đẻ trứng giảm xuống mức 25%, thấp hơn rất nhiều so với bình thường. Theo thống kê, với một đàn gà có số lượng khoảng 1000 cá thể, khi nhiễm bệnh sẽ khiến người chăn nuôi phải gánh chịu thiệt hại lên đến 20 – 25 triệu đồng mỗi tháng.
Phân bố bệnh ký sinh trùng đường máu
Nguồn gây ra dịch bệnh này là các loài côn trùng, vật chủ hút máu truyền mầm bệnh cho gà. Chính vì vậy bệnh xuất hiện ở hầu hết các quốc gia trên thế giới. Đặc biệt là các quốc gia có điều kiện khí hậu phù hợp cho sự phát triển của các loài côn trùng hút máu. Với điều kiện khí hậu nhiệt đới nắng nóng, độ ẩm cao, có nhiều ao, hồ, kênh, rạch thì các quốc gia Đông Nam Á là vùng rất dễ lây nhiễm dịch bệnh này, trong đó có Việt Nam.
2. Nguyên nhân gây bệnh ký sinh trùng đường máu
Bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà do một chủng loại đơn bào ký sinh trong máu có tên là Leucocytozoon-cauleri gây ra, đây là một họ trùng roi thuộc bộ Haemosporia, ngành Protozoa. Theo thống kê, hiện nay đã có khoảng 67 loài Leucocytozoon gây bệnh cho hơn 100 gia cầm, thủy cầm và chim.
Đường lây nhiễm của bệnh dịch này là thông qua các tuyến nước bọt của các vật chủ trung gian như muỗi, dĩn… Khi muỗi đốt, hút máu của gà hoặc các loài gia cầm khác sẽ giúp cho đơn bào của ký sinh trùng truyền vào trong máu gà. Đơn bào phát triển và trở thành ký sinh trùng trong hồng cầu. Nhờ có khả năng sinh sản vô tính, ký sinh trùng phá hủy hồng cầu và bạch cầu sau đó di chuyển qua các cơ quan nội tạng khác của gà gây ra nhiều triệu chứng nguy hiểm.
3. Triệu chứng bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà
Tùy thuộc vào vật chủng loại Leucocytozoon gây bệnh, số lượng ký sinh trùng sinh sản và sức khỏe của mỗi con gà mà thời gian ủ bệnh, tình trạng của bệnh sẽ khác nhau. Theo chuyên gia, thời gian ủ bệnh của gà thường dao động khoảng 1 đến 2 tuần.
Có thể phát hiện bệnh này ở gà thông qua một loạt các triệu chứng như: Gà bị sốt cao, ít đi lại, mệt mỏi, gà ủ rũ bỏ ăn, màu của mào gà nhợt nhạt, trở nên trắng bệch sau nhiều ngày. Gà hay bị mất thăng bằng, thở nhanh và có tình trạng thiếu máu. Gà bị tiêu chảy, phân có màu xanh lá cây. Nếu bệnh nặng gà sẽ bị đi ngoài ra máu do đường ruột bị tổn thương. Ngoài ra một số con gà nhiễm bệnh có hiện tượng chảy máu mồm. Cần đặc biệt lưu ý khi số lượng gà xuất hiện các triệu chứng tăng dần trong đàn.
Gà ủ rũ, mào tích nhợt nhạt, phân xanh lá cây
4. Bệnh tích trên gà mắc bệnh ký sinh trùng đường máu
- Xuất huyết thành vết chấm tròn trong các cơ quan nội tạng gà như gan, tụy, thận, buồng trứng,…
- Xuất huyết bên ngoài với biểu hiện như: xuất hiện lấm tấm trên phần cơ ngực, cơ đùi, dưới da, chân và cánh của gà bệnh.
- Máu gà nhiễm bệnh thường loãng và rất khó đông, thậm chí là không đông lại được.
- Xảy ra tình trạng xuất huyết, ứ đọng máu trong phổi, tụ máu tại xoang bụng.
- Khi ký sinh trùng phát triển, di chuyển qua các cơ quan nội tạng khác nhau còn gây ra hiện tượng nội tạng như: gan, thận, lách, sưng to, biến dạng, mủn nát và dễ vỡ…
Gan xuất huyết, ruột chứa nhiều phân xanh, máu khó đông
5. Chẩn đoán bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà
– Căn cứ vào các triệu chứng của gà khi bị nhiễm bệnh có thể quan sát được như: gà biểu hiện mệt mỏi, ăn không tiêu, đi ngoài ra phân có màu xanh, sốt cao. Gà đẻ bị giảm sản lượng trứng,… Từ đó hỗ trợ bà con có thể đưa ra các chuẩn đoán ban đầu.
– Dựa vào đặc điểm thời tiết, điều kiện khí hậu và độ tuổi của gà. Gà bị nhiễm bệnh thường thuộc nhóm có độ tuổi trong khoảng 35 ngày tuổi trở lên. Cần đặc biệt lưu ý vào những tháng có thời tiết nóng, độ ẩm cao nhiều muỗi, dĩn.
– Căn cứ vào tình trạng bệnh tích điển hình cũng có thể phát hiện gà bị bệnh như gà bị chảy máu ở mồm và mũi; máu loãng, không đông; cơ ức bị khô cứng, loang màu nhạt,…
6. Các biện pháp phòng bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà
– Bệnh bị lây qua gà thông qua hoạt động hút máu của muỗi dĩn nên cần phải luôn vệ sinh sạch sẽ môi trường chăn nuôi, thường xuyên phun thuốc diệt côn trùng, tránh để muỗi phát triển và sinh sản tại những nơi ao tù, nước đọng.
Phun thuốc sát trùng PROTECT định kỳ 2 – 3 ml/ 1 lít nước
– Cần phải luôn quan sát tình trạng sức khỏe của đàn gà, có biện pháp chăm sóc hợp lý, nâng cao sức khỏe.
– Thường xuyên bổ sung các sản phẩm nâng cao sức đề kháng cho gà như: CELMANAX, BETA-GLUCAN
– Quan sát thường xuyên tình trạng của đàn gà nhằm phát hiện, xử lý kịp thời, tránh tình trạng lây nhiễm trên bệnh dịch diện rộng.
7. Phương pháp điều trị bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà
Phác đồ điều trị gà bị ký sinh trùng máu như sau:
- Buổi sáng: Dùng SULFACOL 1g/ 15 kg P, hòa vào nước cho uống
- Buổi trưa: Dùng Parasone: 1 g/5-7 kg P/ lần/ ngày, pha vào nước uống
- Buổi chiều: Dùng Celmanax: 1g/10 kg P, pha vào nước uống
- Buổi tối: Dùng thuốc bổ gan thận Hepatol + B12: 1g/5 kg P
Điều trị từ 5 – 7 ngày
Phác đồ phục hồi thể trạng sau điều trị:
- Buổi sáng: Dùng E.PERFECT/ UMBROTOP 1ml/ 20kg P, hòa nước cho uống
- Buổi trưa dùng MENPROBIO/ MEN BÀO TỬ 1gr/ 1 lít nước cho uống
Sử dụng liên tục 5-7 ngày
Bệnh ký sinh trùng đường máu ở gà là một bệnh nguy hiểm, mức độ lây lan tuy thấp nhưng rất khó để kiểm soát. Chính vì vậy, bệnh dịch này gây ra nhiều thiệt hại cho cả đàn gà và người chăn nuôi. Để đảm bảo sức khỏe, năng suất cho cả đàn gà, tăng hiệu quả kinh tế thu được cho người chăn nuôi thì cần phải áp dụng những biện pháp phòng bệnh hiệu quả, sát khuẩn định kỳ và thường xuyên kiểm tra sức khỏe của đàn gà. Cách ly gà bị nhiễm bệnh, tránh làm bùng phát, lây lan dịch trên diện rộng.
Nếu thực hiện đầy đủ các biện pháp phòng bệnh không chỉ giúp hạn chế các tác động tiêu cực của bệnh dịch mà còn giúp phòng chống, giải quyết một số dịch bệnh truyền nhiễm, nguy hiểm khác ở gà và các loài gia cầm. Chúc bà con nắm vững kiến thức chia sẻ và thực hành chính xác để đem lại hiệu quả chăn nuôi cao nhất.
